Fed có còn vũ khí để cứu kinh tế Mỹ?

Có lý do để tin các công cụ chính sách còn lại của Fed có thể đang mất tác dụng.

Khi rủi ro suy thoái kinh tế ngày một gần hơn, nhiều chuyên gia kinh tế và nhà phân tích đầu tư hy vọng chủ tịch Fed trong ngày thứ Sáu tuần này sẽ sẵn sàng tung ra kế hoạch kích thích kinh tế thêm một lần nữa và cứu kinh tế Mỹ khỏi thảm họa.

Sau cùng, Quốc hội Mỹ không hề muốn tiếp tục kích thích tài khóa, thay vào đó chỉ muốn thắt chặt chính sách tài khóa hơn nữa.

Tuy nhiên, có lý do để tin các công cụ còn lại của Fed có thể đang mất đi tác dụng.

Chính sách tiền tệ phát huy hiệu quả tốt nhát khi Fed hạ lãi suất, các ngân hàng có cơ hội để tiếp tục cho vay tiền. Nếu người dân và các công ty vay được thêm tiền, họ sẽ có thể mua thêm được nhiều hàng hóa, dịch vụ, tạo ra thêm nhu cầu và cuối cùng đến việc làm.

Hiện nay lãi suất vốn đã ở mức thấp, (và bao lâu nay vẫn thế), vì vậy Fed không thể hạ lãi suất thêm nữa. Fed sẽ phải thực hiện thêm nhiều biện pháp bất thường khác.

Fed đã hai lần thực hiện chương trình mua tài sản, cái được gọi với tên “chương trình nới lỏng định lượng” (QE1 và QE2). Chương trình đặt mục tiêu hạ lãi suất dài hạn, và trên lý thuyết, sẽ giúp kích thích tăng trưởng kinh tế trên 2 phương diện.

Thứ nhất, nó sẽ khuyến khích người ta vay thêm nhiều tiền hơn, vì thế các công ty và người tiêu dùng sẽ có thêm nhiều tiền để chi tiêu.

Thứ hai, lãi suất thấp trong dài hạn sẽ khuyến khích nhà đầu tư rót tiền nhiều hơn vào tài sản có độ rủi ro cao, như cổ phiếu. Tại sao? Lợi suất trái phiếu dài hạn không mang lại nhiều lợi nhuận, nhà đầu tư phải tìm đến tài sản có lợi suất cao ở chỗ khác.

Nếu nhà đầu tư bắt đầu mua tài sản rủi ro, giá những loại tài sản này sẽ tăng. Người tiêu dùng thấy danh mục đầu tư của họ có giá trị cao hơn, họ cảm thấy giàu có và chi tiêu nhiều hơn. Hiện tượng này được biết đến với cái tên “hiệu ứng tài sản”.

Tuy nhiên hiện nay các biện pháp có thể không phát huy hiệu quả như cách đây 3 năm.

Sau 2 chương trình nới lỏng định lượng, lãi suất dài hạn đã ở mức quá thấp. Hiện chưa thể rõ việc Fed hạ lãi suất thông qua chương trình nới lỏng định lượng lần 3 (QE3) có thể khuyến khích được đầu tư vào các tài sản rủi ro hay không, hoặc tăng cường chi tiêu. Nhiều công ty không muốn vay tiền bởi nhu cầu mua hàng quá yếu và chi phí tín dụng cao.

Nếu nhà đầu tư bắt đầu đầu tư vào tài sản có lợi suất cao, họ sẽ có thể rót tiền vào hàng hóa như dầu. Hiện nay, giá hàng hóa đã cao hơn so với cùng kỳ, giá năng lượng và thực phẩm sẽ khiến người tiêu dùng mạnh tay hạn chế chi tiêu hơn nữa.

Nhiều chuyên gia kinh tế hiện vẫn đang tranh cãi liệu chương trình nới lỏng định lượng gần nhất có phát huy hiệu quả hay không.

Chuyên gia kinh tế tại RBC Capital Markets trong thư gửi khách hàng viết: “Nếu cho rằng QE2 thành công, chúng ta hẳn đã không có QE3. Thị trường có thể đã có cái mà nó mong muốn thế nhưng sẽ chẳng có phép thần nào ở đây cả.”

Ngoài nới lỏng định lượng, Fed có thể đưa ra biện pháp khác. Fed có thể thay đổi cấu trúc chứ không phải quy mô của những tài sản trong bảng cân đối kế toán để nó có thời hạn dài hơn.

Cũng giống như chương trình nới lỏng định lượng, lãi suất trong dài hạn có thể giảm, mang đến cả lợi ích và tác hại. Người ta tranh cãi nhiều về việc các biện pháp sẽ hiệu quả như thế nào. Nếu nhu cầu tín dụng vẫn ở mức thấp, việc khuyến khích các ngân hàng cho vay sẽ không mang lại nhiều tác dụng.

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng công cụ tốt nhất mà Fed có thể sử dụng chính là thông báo Fed đang nâng lạm phát mục tiêu trong trung hạn.

Nếu giá tăng, ngân hàng, doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ sẵn sàng chi tiền trước khi tiền mất giá trị. Nó sẽ tạo ra tác động quan trọng lên nền kinh tế, bởi chi tiêu nhiều hơn đồng nghĩa nhu cầu hàng hóa dịch vụ tăng, các công ty tuyển dụng thêm nhân viên.

Ngoài ra, lạm phát sẽ làm giảm gánh nặng nợ của nhiều người và khiến quá trình trả nợ trở nên bớt khổ sở.

Vấn đề ở chỗ, lạm phát cũng gây ra nhiều tác hại, đặc biệt nếu kinh tế tăng trưởng kém, giống như thời kỳ lạm phát đình đốn thập niên 1970. Việc không thể đoán nổi một hộp sữa có giá bao nhiêu thật đáng sợ, đặc biệt nếu lương của bạn không tăng đủ để tương xứng với mức tăng của giá cả.

Lạm phát hiện đang ở mức thấp, dù vậy, vẫn cao hơn so với cách đây 1 năm khi Fed chuẩn bị tung ra QE2. Nhóm nhà hoạch định chính sách thuộc Ủy ban thị trường mở của Fed (FOMC) đang trở nên căng thẳng. Bởi ông Bernanke không thể đơn phương đưa ra chính sách kích cầu, khả năng Fed nâng lạm phát mục tiêu trong tương lai gần khá thấp. Tuy nhiên phải nhớ, Fed luôn khiến người ta ngạc nhiên.